ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ

Αθήνα, 7 Μαρτίου 2014 

Ο Συνήγορος του Πολίτη έχει λάβει τους τελευταίους µήνες χιλιάδες αναφορές ασφαλισµένων του Οργανισµού, ως συνέπεια της οικονοµικής κατάρρευσης που έχει πλήξει τους βιοτέχνες, τους εµπόρους και τους ελεύθερους επαγγελµατίες. 

 

Η επεξεργασία αυτών των αναφορών παρέχει ενδείξεις ενός σοβαρού συστηµικού ζητήµατος, του οποίου η αντιµετώπιση επιβάλει να αναζητηθούν οι καλύτερες δυνατές και βιώσιµες λύσεις, τόσο για τον ασφαλιστικό οργανισµό και το ασφαλιστικό σύστηµα της χώρας, όσο και για τους ασφαλισµένους πολίτες αυτής της επαγγελµατικής κατηγορίας. 

 

Η συστηµική διάσταση του ζητήµατος απαιτεί ευρύτερες συνεργασίες που άπτονται µεν των αρµοδιοτήτων της ∆ιοίκησης του ΟΑΕΕ, συνδέονται δε µε λύσεις και ρυθµίσεις που αφορούν συναρµόδιες Γενικές Γραµµατείες και τα εποπτεύοντα Υπουργεία Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας, Οικονοµικών και Υγείας. 

 

Από το πλήθος θεµάτων που περιλαµβάνονται στις αναφορές των πολιτών ορισµένα έχουν ήδη αποτελέσει αντικείµενο συναντήσεων και συνεργασίας µε τα διευθυντικά στελέχη του ΟΑΕΕ. Πέραν αυτών, επιλέγουµε κατωτέρω αυτά που κρίνουµε ως µείζονος σηµασίας και συστηµικά και τα οποία χρήζουν νέων προσεγγίσεων και ρυθµίσεων, πλέον όσων έχουν επιχειρηθεί µέχρι σήµερα. 

 

Α) Ενιαία θεώρηση των προς ρύθµιση υποχρεώσεων των ασφαλισµένων έναντι του ∆ηµοσίου για την επίτευξη ρεαλιστικών και εξυπηρετήσιµων ρυθµίσεων 

Η ενιαία θεώρηση των προς ρύθµιση υποχρεώσεων των ασφαλισµένων έναντι του ∆ηµοσίου είναι αναγκαία για την επίτευξη ρεαλιστικών και εξυπηρετήσιµων ρυθµίσεων, ιδιαίτερα ενόψει της επικείµενης διαχείρισης των ασφαλιστικών οφειλών των ασφαλιστικών οργανισµών ΙΚΑ – ΕΤΑΜ, ΟΑΕΕ, ΟΓΑ και ΕΤΑΑ από τις υπηρεσίες του ΚΕΑΟ. 

 

Η πλειονότητα των αναφορών που έχει δεχθεί το τελευταίο διάστηµα ο Συνήγορος του Πολίτη αφορά σε περιπτώσεις ασφαλισµένων του ΟΑΕΕ, οι οποίοι έχουν µεν τη βούληση να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους, περιορίζονται δε από την οικονοµική τους κατάσταση µε βάση το φορολογητέο εισόδηµά τους, τη ρευστότητά τους και την περιουσία τους. Οι εν λόγω ασφαλισµένοι υπήρξαν συνεπείς στις υποχρεώσεις τους απέναντι στο ∆ηµόσιο και τον ασφαλιστικό τους φορέα, τα 

τελευταία όµως χρόνια υπήρξε σταδιακή µείωση έως και µηδενισµός του εισοδήµατός τους, µε αποτέλεσµα να συσσωρευτούν οφειλές, τόσο προς το ∆ηµόσιο, όσο και προς τον ΟΑΕΕ οι οποίες αφορούν τόσο την καταβολή των τρεχουσών εισφορών, όσο και την υπαγωγή στις υφιστάµενες ρυθµίσεις που παρέχει ο Οργανισµός.

 

Εν προκειµένω, θα πρέπει να γίνει παραδεκτό ότι το ποσό που καλούνται οι περισσότεροι υπαγόµενοι σε ρύθµιση ασφαλισµένοι να πληρώνουν µηνιαίως δύσκολα µπορεί να θεωρηθεί ρεαλιστικό για µια - µικρή τις περισσότερες φορές -παραγωγική επιχείρηση που έχει υποστεί τις συνέπειες µιας οικονοµικής κρίσης και κατάρρευσης και θα πρέπει να εξετασθεί ποιο ποσόν, σε ιδιαίτερα εξαιρετικές περιπτώσεις, θα µπορούσε να εξυπηρετηθεί βάσει του πραγµατικού εισοδήµατος (συνολικού και διαθεσίµου) του ασφαλισµένου και βάσει της πραγµατικής ρευστότητας της µικρής επιχείρησής του. 

 

Κατόπιν αυτού θεωρούµε ότι πρέπει να αναζητηθούν εφικτές και ρεαλιστικότερες λύσεις, οι οποίες και θα αποφέρουν έσοδα στον Οργανισµό και, ταυτόχρονα, θα προσφέρουν διέξοδο στους ασφαλισµένους, οι οποίοι στερούνται βασικά δικαιώµατα, όπως είναι η ιατροφαρµακευτική περίθαλψη, ενώ βλέπουν τις οφειλές τους να διογκώνονται, καθιστώντας τα προβλήµατα (και τα πιθανά αδιέξοδα στη ρύθµισή τους) ακόµα πιο έντονα και πιεστικά. Είναι αναγκαίο λοιπόν να εξευρεθεί µια ρεαλιστική ισορροπία µεταξύ υποχρεώσεων και δικαιωµάτων, ώστε να υποστηριχθεί και η βιωσιµότητα του ασφαλιστικού οργανισµού και η παροχή του κοινωνικού αγαθού που συνεπάγεται η υποχρεωτική δηµόσια ασφάλιση. 

 

Για την αντιµετώπιση των προβληµάτων αυτών προτείνουµε να εξετασθούν: 

- η ενιαία ρύθµιση σε δόσεις του συνόλου των οφειλών (οφειλές προς ∆ΟΥ, οφειλές προς ασφαλιστικούς φορείς, κ.α.), 

- η αύξηση των δόσεων µέχρι τουλάχιστον 100, ανάλογα µε το ύψος της οφειλής και της οικονοµικής δυνατότητας του ασφαλισµένου, 

- η κατάργηση της υψηλής προκαταβολής ως προϋπόθεσης για υπαγωγή σε ρυθµίσεις του ΟΑΕΕ. 

 

Β) Υποτίµηση - Μείωση Ασφαλιστικών Κατηγοριών Κλάδου Σύνταξης 

Το ύψος των ασφαλιστικών εισφορών που σήµερα καλούνται να καταβάλουν οι ασφαλισµένοι του ΟΑΕΕ έχει διαµορφωθεί από συστάσεως του και προγενέστερα µέσω µιας διαδικασίας αλλεπαλλήλων ανατιµήσεων των 14 ασφαλιστικών κατηγοριών, βάσει των οποίων υπολογίζονται οι καταβλητέες εισφορές, ανατιµήσεων οι οποίες, ωστόσο, µετά το εύρος της συρρίκνωσης του ΑΕΠ της χώρας κατά 25% την περίοδο 2008-2013 και το εύρος της «εσωτερικής υποτίµησης» (σε αρκετό βαθµό µονοµερούς) που έχει σηµειωθεί την τελευταία τριετία δεν ανταποκρίνεται στα ισχύοντα δεδοµένα κύκλου εργασιών και επιπέδου εισοδήµατος βιοτεχνών, εµπόρων και ελευθέρων επαγγελµατιών. 

 

Ενόψει λοιπόν των ανωτέρω, θα πρέπει να εξετασθεί η ρεαλιστική προσαρµογή των ασφαλιστικών εισφορών στα τρέχοντα οικονοµικά δεδοµένα της χώρας και των κλάδων ασφαλισµένων. Αυτό απαιτεί διοικητικές και πολιτικές αποφάσεις, δεδοµένου ότι στην περίπτωση του ΟΑΕΕ οι ασφαλιστικές εισφορές ορίζονται επί διοικητικά καθορισµένων και τεκµαρτών εισοδηµατικών – ασφαλιστικών κατηγοριών, ενώ π.χ. στην περίπτωση των µισθωτών ορίζονται αναλογικά ως ποσοστό ονοµαστικών µισθών, µέθοδος που δεν δηµιουργεί ανάλογα φαινόµενα δυσλειτουργίας, όπως στην περίπτωση των ασφαλισµένων βιοτεχνών, εµπόρων και ελευθέρων επαγγελµατιών. 

 

Άλλωστε µία τέτοια λογική προσωρινής υποτίµησης εξυπηρετεί και η εισαχθείσα, το 2012, δυνατότητα των ασφαλισµένων του ΟΑΕΕ να µπορούν µε αίτησή τους να επιλέξουν την κατάταξή τους στην αµέσως κατώτερη ή στη δεύτερη κατώτερη ασφαλιστική κατηγορία κλάδου σύνταξης του Π∆ 5/2007 και να παραµείνουν σεαυτήν για χρονικό διάστηµα ορισµένων ετών. 

 

Η αναζήτηση της ορθής ισορροπίας µεταξύ ύψους εισφορών και αριθµού ασφαλισµένων που εξυπηρετούν κανονικά τις υποχρεώσεις τους και εξυπηρετούνται από τον κοινωνικοασφαλιστικό φορέα τους είναι αντικείµενο µελέτης και καλόπιστου διαλόγου για τη δραστική µείωση των ποσών των ασφαλιστικών κατηγοριών και εισαγωγή χαµηλής κατηγορίας, στην οποία θα υπάγονται µικροεπαγγελµατίες µε εισοδηµατικό κριτήριο. 

 

Προφανώς η ονοµαστική υποτίµηση των εισφορών θα επηρεάσει και την προσδοκία ονοµαστικών παροχών και αυτό θα πρέπει να ληφθεί υπόψη στη ρεαλιστική αναπροσαρµογή των ασφαλιστικών εισφορών και της διάρθρωσής τους. 

Η καθιέρωση µεταβατικής ειδικής χαµηλής ασφαλιστικής κατηγορίας (ασφαλιστική κατηγορία βάσης) µε εισοδηµατικά κριτήρια, ώστε να κατορθώσουν να µείνουν εντός ασφαλιστικού συστήµατος, µε συνεχή κάλυψη του κινδύνου ασθενείας, όσο το δυνατόν περισσότεροι ελεύθεροι επαγγελµατίες, έστω και εάν µια τέτοια πρόταση συνεπάγεται και µειωµένη προσδοκία συνταξιοδοτικής ανταποδοτικότητας για τη συγκεκριµένη περίοδο, θα πρέπει να εξεταστεί κατά προτεραιότητα. Στο ίδιο πλαίσιο θα πρέπει να εξετασθεί και η δραστική και ρεαλιστική αναπροσαρµογή των πρόσθετων τελών. 

 

Γ) Ασφάλιση Υγείας 

H αναζήτηση τρόπου παροχής ιατροφαρµακευτικής περίθαλψης σε όλους τους ασφαλισµένους του ΟΑΕΕ, που επί σειρά ετών εξυπηρετούσαν τις ασφαλιστικές υποχρεώσεις τους και οι οποίοι πρέπει να θεωρούνται µέρος στην προσπάθεια διασφάλισης και βιωσιµότητας του ασφαλιστικού ταµείου και της παραµονής των ασφαλισµένων στο ασφαλιστικό σύστηµα, είναι µείζον κοινωνικό ζήτηµα. 

 

Στο πλαίσιο του ευρύτερου ανασχεδιασµού του Συστήµατος Υγείας και των πηγών και µεθόδων χρηµατοδότησής του, θα πρέπει να εξετασθεί η δυνατότητα διαχωρισµού των εισφορών Κλάδου Σύνταξης από τις εισφορές Κλάδου Υγείας, ώστε, µε την καταβολή των εισφορών υγείας, να παρέχεται το δικαίωµα ιατροφαρµακευτικής περίθαλψης στους ασφαλισµένους. 

∆) Μέτρα αποσυµφόρησης λειτουργιών και υπηρεσιών ΟΑΕΕ 

Περαιτέρω, ο Συνήγορος του Πολίτη, στην προσπάθειά του να συµβάλλει στη διασφάλιση και τη βιωσιµότητα του ασφαλιστικού ταµείου και, πρωτίστως στη παραµονή των ασφαλισµένων στο ασφαλιστικό σύστηµα, θέτει τις εξής εναλλακτικές προτάσεις: 

 

Ειδικά για τους υποψήφιους συνταξιούχους που αδυνατούν να εξοφλήσουν την οφειλή τους, µε αποτέλεσµα να επέρχεται απώλεια των αναδροµικών συντάξεων, αλλά και να οδηγούνται σε πλήρες αδιέξοδο, προτείνεται όπως ο υπολογισµός του χρόνου ασφάλισης, για τον οποίο οφείλονται εισφορές, γίνεται στην κατώτατη ασφαλιστική κατηγορία, µε τις αντίστοιχες συνέπειες στο ύψος της σύνταξης κ.λπ. 

 

Αναλόγως στην αποσυµφόρηση λειτουργιών και υπηρεσιών ΟΑΕΕ θα συνέβαλε η απλοποίηση και επιτάχυνση επίλυσης υπέρ του πολίτη απλών και προφανών ζητηµάτων µε τη µη «αυτόµατη» παραποµπή τους στη χρονοβόρα διαδικασία των Τ∆Ε, ώστε οι τελευταίες να εκδικάζουν ταχύτερα όσεςυποθέσεις ορθώς καταλήγουν σε αυτές. 

 

Επίσης, σε προβλήµατα που προκύπτουν µε πολύ µεγάλη καθυστέρηση µε υπαιτιότητα των υπηρεσιών των συστατικών µερών του δηµιουργηθέντος το 1999 Ταµείου, π.χ. από καθυστέρηση ενοποίησης φακέλων µετά τη δηµιουργία του ΟΑΕΕ που οδηγεί συχνά σε αναδροµική ανακατάταξη ασφαλιστικών κατηγοριών ή σε περιπτώσεις αλλαγής χαρακτηρισµού από «παλαιό» σε «νέο» ασφαλισµένο ή το αντίστροφο, που συχνά διαπιστώνεται µε την αίτηση συνταξιοδότησης, εν όψει και της διαφοράς των χρόνων παραγραφής υπέρ ή κατά των ασφαλισµένων, ζητούµενο είναι η άµεση απλή υπέρ του πολίτη επίλυση που να ικανοποιεί το αίσθηµα δικαίου. 

 

Στα προς διευθέτηση ζητήµατα αποσυµφόρησης λειτουργιών και υπηρεσιών ΟΑΕΕ και της εδραίωσης της εµπιστοσύνης µεταξύ οργανισµού και ασφαλισµένων ανήκει και το θέµα της τήρησης του διοικητικού δικαίου όσον αφορά την επιστροφή αχρεωστήτως καταβληθεισών εισφορών εκ µέρους των πολιτών. 

 

Εχοντας την πεποίθηση ότι η συνεργασία όλων των συναρµοδίων φορέων, Γενικών Γραµµατειών και Υπουργείων µπορεί και πρέπει να οδηγήσει στην εξεύρεση της καλύτερης δυνατής, αλλά ταυτόχρονα και εφικτής, λύσης, θεωρώ ότι οι παραπάνω σκέψεις και προτάσεις µπορεί να συµβάλλουν – εν µέρει, έστω - στην άρση του αδιεξόδου, στο οποίο έχουν περιέλθει χιλιάδες ασφαλισµένοι του ΟΑΕΕ και στην οµαλότερη λειτουργία του θεσµού της Κοινωνικής Ασφάλισης.