Η Έκθεση ισχυρίζεται ότι η καινοτομία αποτελεί μείζονα πηγή ανταγωνιστικότητας για τις επιχειρήσεις, καθώς και βασική κινητήρια δύναμη της διατηρήσιμης ανάπτυξης και ανάπτυξης. Τι γίνεται, όμως, με τη δημιουργία θέσεων εργασίας; Η καινοτομία δημιουργεί ή καταστρέφει θέσεις εργασίας; 

Σύμφωνα με την Έκθεση, δεν υπάρχουν απλές απαντήσεις σε αυτό το ερώτημα. Είναι σαφές ότι η καλύτερη κατανόηση του τρόπου με τον οποίο επηρεάζει η καινοτομία τις θέσεις εργασίας, τους εργαζόμενους και τις επιχειρήσεις είναι απαραίτητη για την παροχή καλύτερων λύσεων πολιτικής και η Έκθεση μας παρέχει ορισμένες απαντήσεις. 

Η προηγούμενη έρευνα δείχνει ήδη ότι μακροπρόθεσμα η τεχνολογική πρόοδος έχει δημιουργήσει περισσότερη απασχόληση από όση έχει καταστρέψει. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, σε ορισμένες περιφέρειες (για παράδειγμα σε οικονομίες μετάβασης) σημειώθηκαν σημαντικές απώλειες θέσεων εργασίας σε μη καινοτόμες επιχειρήσεις χαμηλής τεχνολογίας, αναδεικνύοντας τον κίνδυνο απώλειας θέσεων εργασίας μεταξύ των εργαζομένων χαμηλής ειδίκευσης στον μεταποιητικό τομέα. Προφανώς, ο ρυθμός και η κλίμακα των τεχνολογικών αλλαγών έχουν ενισχύσει τους φόβους για αυτούς τους εργαζόμενους. Αντίθετα, η Έκθεση επισημαίνει ότι οι καινοτόμες επιχειρήσεις τείνουν να δημιουργούν περισσότερες θέσεις εργασίας, να απασχολούν περισσότερους εργαζόμενους, ιδίως δε ειδικευμένους και εργαζόμενους, και να είναι πιο παραγωγικοί. 

Υπάρχει, βεβαίως, κάποια ανησυχία σε αυτόν τον τομέα. Το γεγονός είναι ότι τόσο τα οφέλη της αγοράς εργασίας, όσο και τα κοινωνικά οφέλη της καινοτομίας δεν κατανέμονται ομοιόμορφα. Σε ορισμένες περιπτώσεις η καινοτομία έχει οδηγήσει σε πιο έντονη χρήση προσωρινών εργαζομένων, ιδίως μεταξύ γυναικών εργαζομένων. Για παράδειγμα, οι επιχειρήσεις που εφαρμόζουν καινοτομία προϊόντων και διαδικασιών τείνουν να απασχολούν περισσότερους προσωρινούς εργαζόμενους από ό, τι οι μη καινοτόμοι (πάνω από 75%).

Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι αυτό δείχνει την ανάγκη μεγαλύτερης ευελιξίας στις επιχειρήσεις που είναι πιθανό να καινοτομήσουν, αλλά υπάρχουν και ανησυχίες σχετικά με την ποιότητα αυτών των θέσεων εργασίας, ιδίως όσον αφορά την κάλυψη της κοινωνικής προστασίας, την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία και την κατάρτιση. Επιπλέον, λιγότερο ασφαλείς τύποι εργασιακών σχέσεων μπορούν να επιφέρουν επιπτώσεις στην εισοδηματική ανισότητα. Επίσης, οι προσωρινά απασχολούμενοι σπανίως προσφέρονται για κατάρτιση. Αυτό μπορεί όχι μόνο να τους εμποδίσει να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους, αλλά και να επηρεάσουν μακροπρόθεσμα την καινοτομία. 

Η Έκθεση αναφέρει ότι εκτός από την έρευνα και την ανάπτυξη (Ε&Α) υπάρχουν κι άλλοι παράγοντες που μπορεί να καθορίσουν την επιτυχημένη καινοτομία, όπως η δημόσια χρηματοδότηση, η εξωτερική απόκτηση τεχνολογιών και η κατάρτιση στην εργασία. Οι επιχειρήσεις μπορούν να αποφασίσουν να αποκτήσουν τις γνώσεις εξωτερικά εάν δεν έχουν την ικανότητα να το πράξουν εσωτερικά. Αυτό παίζει σημαντικό ρόλο στην εισαγωγή της καινοτομίας, ειδικά στις αναπτυσσόμενες χώρες. 

Επιπλέον, η έκθεση δείχνει ότι οι προσαρμοσμένες δεξιότητες που λαμβάνονται μέσω της κατάρτισης στο εσωτερικό της επιχείρησης είναι απαραίτητες, ενώ ο αντίκτυπος της επίσημης εκπαίδευσης είναι πιο περιορισμένος. Αυτό μπορεί, επίσης, να υποδηλώνει την ύπαρξη αναντιστοιχιών δεξιοτήτων, που αντικατοπτρίζουν τις αδυναμίες του εκπαιδευτικού συστήματος. 

Αν και ορισμένοι υποστηρίζουν ότι οι μεγάλες επιχειρήσεις είναι πιο πιθανό να καινοτομήσουν επειδή επωφελούνται από οικονομίες κλίμακας, η Έρευνα WESO 2017 δείχνει ότι το μέγεθος (καθώς και η ηλικία) έχουν περιορισμένη σχέση με την καινοτομία. Οι μικρότερες επιχειρήσεις ενδέχεται να καινοτομούν περισσότερο επειδή είναι απαλλαγμένες από την επιβάρυνση της γραφειοκρατίας και είναι πιο πιθανό να είναι διατεθειμένες να αναλάβουν κινδύνους. Οι εσωτερικοί πόροι, καθώς και η ευκολότερη πρόσβαση σε εξωτερικές χρηματοδοτήσεις και δημόσιες επιδοτήσεις, παίζουν επίσης ρόλο στην καινοτομία. 

Το σίγουρο είναι ότι υπάρχουν περιφερειακές διαφορές στον αριθμό των καινοτόμων επιχειρήσεων, ανάλογα με τις χώρες και τον τύπο της καινοτομίας. Το μερίδιο των επιχειρήσεων που ασκούν τουλάχιστον ένα είδος παραγωγής καινοτομίας είναι το υψηλότερο στις χώρες της ΕΕ-15 (51%) και ακολουθούν Λατινική Αμερική και Καραϊβική με 45% και η περιοχή της Μέσης και της Βόρειας Αφρικής και οι μεταβατικές χώρες με περίπου 40%. Το μερίδιο της καινοτομίας είναι σχετικά χαμηλότερο στην Αφρική, αλλά εξακολουθεί να είναι 30%, γεγονός που υποδηλώνει ότι σε μικρο-επίπεδο οι επιχειρήσεις μπορεί να είναι καινοτόμες αν και το επίπεδο εισοδήματος της χώρας είναι χαμηλό. Ωστόσο, καθώς τα στοιχεία αυτά προέρχονται από διαφορετικές έρευνες, οι συγκρίσεις μεταξύ περιφερειών πρέπει να ερμηνεύονται με προσοχή. 

Συνολικά, σύμφωνα με την Έκθεση, οι πολιτικές για την υποστήριξη της σταθερής καινοτομίας είναι σημαντικές για την αύξηση της απασχόλησης. Ωστόσο, απαιτούνται ειδικές πολιτικές για την αποτελεσματική προετοιμασία και την προστασία των εργαζομένων και των επιχειρήσεων στο μεταβαλλόμενο περιβάλλον εργασίας. 

Οι δεξιότητες που απαιτούνται στον χώρο εργασίας μεταβάλλονται γρήγορα με τις τεχνολογικές αλλαγές και συνεπώς οι εργαζόμενοι χρειάζονται συνεχείς ευκαιρίες για να αποκτήσουν σύγχρονες ικανότητες, ανεξάρτητα από τη σύμβαση εργασίας τους. Επιπλέον, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η παροχή ευέλικτης και ολοκληρωμένης κοινωνικής προστασίας στους εργαζομένους των οποίων οι ρυθμίσεις εργασίας διαφέρουν από τη μόνιμη απασχόληση πλήρους απασχόλησης.

Αυτό σημαίνει επίσης ότι οι κυβερνήσεις, οι εργαζόμενοι και οι εκπρόσωποι των εργοδοτών και οι άλλοι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να αναζητήσουν από κοινού το είδος των θέσεων εργασίας και δεξιοτήτων που θα είναι σχετικές στο μέλλον. 

Από αυτή την άποψη, η πρωτοβουλία του ΔΟΕ για το μέλλον της εργασίας έχει ως στόχο να χρησιμεύσει ως πλατφόρμα στην οποία οι κοινωνικοί εταίροι, οι ακαδημαϊκοί και άλλοι ενδιαφερόμενοι μπορούν να συζητήσουν και να ανταλλάξουν ιδέες.